Zelfvertrouwen, wat is dat en hoe krijg je het ?

Zelfvertrouwen is het vertrouwen dat je als mens hebt in je eigen kunnen en zijn. Een kind dat zelfvertrouwen heeft vindt zichzelf de moeite waard, weet waar zijn of haar capaciteiten liggen, maar kent ook zijn of haar eigen beperkingen en heeft er vertrouwen in de taken en uitdagingen die het tegenkomt in het leven aan te kunnen. Een kind met zelfvertrouwen heeft een positief zelfbeeld.
Een kind wordt niet geboren met zelfvertrouwen, al lijkt het ene kind wel meer aanleg te hebben voor het ontwikkelen van zelfvertrouwen dan het andere kind. Het verkrijgen van zelfvertrouwen is een ontwikkelingsproces dat tijd neemt en vaak nog ver tot in de volwassenheid door loopt.

Een pasgeboren baby heeft nog zo weinig besef van zichzelf en de wereld. Een baby ziet zichzelf ook nog niet los van de wereld. Toch is de eerste omgang tussen ouders en kind wel al van invloed op het gevoel van eigenwaarde. Een kind dat liefdevol bejegent wordt ontwikkelt een andere gevoel van eigenwaarde dan een baby die door omstandigheden het met minder liefde en aandacht moet stellen.
Al vanaf de eerste dagen heeft een baby drang om te leren en zich te ontwikkelen. Wanneer de ouders het kind hier in stimuleren, helpen en iedere ontwikkelingstap van het kind waarderen, stimuleren zij het zelfvertrouwen van hun kindje al.

Gijs (7 maanden) is al dagen druk bezig met proberen te gaan zitten. Zijn ouders moedigen hem aan en helpen hem zo af en toe wanneer hij er bijna is, maar het net niet helemaal lukt. Maar ze laten hem vooral veel zelf proberen. Wanneer het Gijs eenmaal is gelukt, reageren ze enthousiast. Gijs straalt en is duidelijk heel erg trots op zichzelf.

Langzaam aan ontdekt het jonge kind een individu te zijn (vanaf ongeveer 1 jaar). Het kind gaat zich een beeld vormen van zichzelf en leert vertrouwen op zijn of haar omgeving. In de eerste jaren vormt het kind zich een zelfbeeld. Dit begint met 'hoe zie ik er uit'. Het kind ontdekt zijn lichaam en langzaam aan wat het er mee kan. En het kind leert zich onderscheiden van anderen. Het ontdekt dat er jongens en meisjes zijn, dat er kinderen en volwassenen zijn en dat er zo nog veel meer onderscheid te maken is tussen mensen. Het zelfbeeld ontwikkelt zich dan van niet alleen 'hoe zie ik er uit' ook naar 'wat kan ik allemaal' en 'wat heb ik allemaal'. In deze fase (meestal zo rond de kleutertijd) wordt het zelfbeeld nog geheel gevormd vanuit de eigen beleving van het kind. Langzaam aan gaan de gevoelens en ideeën van het kind een grotere rol meespelen in het zelfbeeld en raakt het meer gericht op het innerlijk. Minder 'hoe zie ik er uit' en 'wat kan ik', maar meer 'hoe voel ik mij'

Hoe stimuleer je zelfvertrouwen ?

Om een goed zelfvertrouwen te kunnen ontwikkelen moet een kind een goed gevoel over zichzelf hebben. Ouders kunnen veel doen om bij te dragen aan dit goede gevoel. Door het kind te waarderen en de ruimte te geven zich te ontwikkelen.
Het is heel belangrijk dat ouders eisen en verwachtingen aan hun kind stellen die aansluiten bij het ontwikkelingsniveau. Te weinig of geen eisen of verwachtingen aan een kind stellen stimuleert het kind niet zich te ontwikkelen. Maar het geeft het kind ook het gevoel dat de ouders er niet op vertrouwen dat het kind deze eisen aan zal kunnen of niet aan verwachtingen zal kunnen voldoen. Het kind voelt zich onderschat. Het 'zelluf doen' van een peuter is dan ook heel belangrijk, ook nog wanneer het kind de peuterfase al lang achter zich heeft gelaten. Door dingen zelf te kunnen en ook het vertrouwen van de ouders te krijgen dat het kind dat (aan)kan, ontwikkelt een kind vertrouwen in zichzelf.
Te hoge eisen of verwachtingen aan het kind stellen werkt begrijpelijk als zeer demotiverend en kan een kind een enorm onzeker gevoel geven.

De eisen en verwachtingen die aan een kind gesteld worden mogen best iets van het kind vragen, of te wel het kind wat uitdagen. Enige frustratie hoeft hierbij ook niet uit de weg gegaan te worden. Wat frustratie kan het kind stimuleren en uitdagen. Soms kan het ook goed zijn om een kind te stimuleren toch iets te gaan doen wat het eigenlijk nog niet kan of niet durft. Het is een enorme impuls voor het zelfvertrouwen wanneer een kind iets leert dat het eerst nog niet kon of niet durfde. Maar uiteindelijk moeten de eisen en verwachtingen wel haalbaar zijn voor het kind.
Het kind heeft stimulatie nodig op zowel het verstandelijke, het motorische als ook het sociaal emotionele vlak , om een goed zelfvertrouwen te ontwikkelen.

Voor het ontwikkelen van een goed zelfvertrouwen moet een kind opgroeien in een veilige omgeving waar het onvoorwaardelijke liefde krijgt, veel waardering en aanmoediging, sturing in de vorm van structuur, regelmaat, duidelijke grenzen, correctie en stimulatie (bv door beloning en waardering) en erkenning en acceptatie van gevoelens, eigenheid en privacybehoefte.

Als ouder heb je ook een belangrijke voorbeeldfunctie. Een ouder die zelfvertrouwen uitstraalt brengt dit ook over op zijn of haar kind. Nu betekent dit niet dat een ouder met wat minder zelfvertrouwen dus minder goed is voor een kind, maar het is wel goed om als ouder, daar waar mogelijk wel zelfvertrouwen te tonen. Door het kind juist ook die dingen te laten zien waar je als ouder je zeker in voelt. Maar durf als ouder ook je eigen fouten toe geven. Zelfvertrouwen betekent ook dat je om kan gaan met je minder sterke kanten en durven toegeven dat je iets niet goed kan of dat iets je niet ligt.

Een positieve benadering van het kind is heel belangrijk voor het zelfvertrouwen. Wanneer ouders vertrouwen hebben in het kunnen van hun kind, durft het kind ook zelf meer te vertrouwen op wat hij of zij kan of kan leren. Belangrijk hierbij is dat het kind niet te veel wordt vergeleken met andere kinderen. Ieder kind moet binnen zijn eigen mogelijkheden beoordeelt worden en moet de ruimte krijgen een eigen individu te zijn.

Ouders helpen hun kind enorm door het kind zelf keuzes te laten maken en zelf idealen te laten bepalen en hierna het kind te helpen bij het behalen van deze idealen en het naleven van de eigen keuzes. Belangrijk hierbij is dat ouders onrealistische verwachtingen bij hun kind bespreken en proberen het kind te laten zien dat deze verwachting onrealistische is. Dat kan heel moeilijk zijn voor het kind, maar het kind moet ook zijn eigen beperkingen leren onder ogen zien en leren accepteren.

De ouders van Rebecca (13 jaar) maken zich zorgen om hun dochter. Rebecca is zeer fanatiek aan het turnen omdat zij graag in de selectie wil komen. Haar trainster heeft al meerdere keren aangeven dat dit er niet inzit, dat Rebecca niet over het talent beschikt om aan de selectie te kunnen deelnemen. Omdat de ouders van Rebecca zagen hoe belangrijk het in de selectie komen is voor Rebecca en omdat ze dachten dat Rebecca zich best nog kon ontwikkelen op dit vlak hebben ze haar gesteund in haar pogingen om toch in de selectie te komen. Maar ondertussen zien ze dat dit er echt niet inzit voor Rebecca, dat Rebecca iets nastreeft dat niet haalbaar is voor haar. En ze merken dat dit duidelijk zijn weerslag heeft op Rebecca. Haar ouders besluiten met haar hierover te praten. Rebecca is in eerste instantie heel boos en teleurgesteld en wil stoppen met turnen. Haar ouders praten veel met haar en weten haar uiteindelijk te laten inzien hoeveel plezier het turnen zelf haar geeft en hoe trots zij op haar zijn hoever ze gekomen is met turnen en op de inzet die zij hier voor getoond heeft. Rebecca pakt het turnen dan weer op en ervaart hoeveel plezier ze er aan beleeft, nu ze niet meer iets nastreeft dat voor haar niet haalbaar is.

Zoals al eerder gezegd is voor het zelfvertrouwen zelfstandigheid ook heel belangrijk. Kinderen moeten de ruimte krijgen om dingen zelf te doen en zelf te ontdekken. En dus ook zelf fouten te maken. Het kind moet de ruimte krijgen om zelf de verantwoordelijkheid te nemen over bepaalde zaken. Hetgeen natuurlijk niet inhoudt dat het kind hier niet bij begeleid mag worden. Vooral bij wat moeilijkere taken kan het voor een kind heel fijn zijn wanneer de ouders het kind wel op weg helpen en in de achtergrond begeleiden. Zelfstandigheid en verantwoordelijkheidsgevoel is iets dat zich moet ontwikkelen en waar een kind naartoe begeleid moet worden. Ouders helpen hierbij door het kind eerste te begeleiden, te leren hoe je dingen kunt aanpakken en waarom dingen soms niet lukken en dan langzaam aan steeds meer een stapje terug te doen.

Zijn ouders bepalend voor het zelfvertrouwen van hun kind ?

Ouders hebben zeker invloed op het zelfvertrouwen van hun kind. Maar ook vele andere factoren zijn van invloed van het zelfvertrouwen van het kind, zoals de aard van het kind, de capaciteiten van het kind, de reactie en stimulatie die het kind krijgt uit de omgeving en de mogelijkheden tot ontwikkeling die het kind geboden kunnen worden. Ouders zijn dus wel belangrijk voor de ontwikkeling van het zelfvertrouwen van het kind, maar niet op zichzelf bepalend. Een kind met weinig zelfvertrouwen kan enorm goed begeleid zijn door de ouders, terwijl een kind met veel zelfvertrouwen dit zelfvertrouwen misschien wel heeft ontwikkeld door hele andere factoren dan de steun van de ouders.

Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Vraag per e-mail of advies aan huis

Opvoedadvies.nl biedt twee cursussen aan over zelfvertrouwen, één voor ouders en één voor kinderen. De cursus “Weerbaarheid en zelfvertrouwen” is een e-mail-cursus van 5 weken voor ouders van kinderen die weinig zelfvertrouwen hebben of niet voldoende weerbaar zijn. Twee keer per week ontvang je per e-mail een cursusonderdeel dat bestaat uit achtergrondinformatie, tips en adviezen en huiswerkopdrachten. Kijk voor de cursus hier.

De kindercursus “Weerbaarheid en zelfvertrouwen” is een cursus van 10 weken voor kinderen tussen de ±8 tot ±14 jaar oud, die weinig zelfvertrouwen hebben of niet voldoende weerbaar zijn. Kijk voor de kindercursus hier.
Eén keer per week ontvangt jouw kind per e-mail een cursusonderdeel dat bestaat uit informatie, tips en huiswerkopdrachten. De cursus is bedoeld voor kinderen, maar betrokkenheid van de ouder/ opvoeder is zeker aan te raden.