Jij bent mijn vader niet!
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven, oktober 2007
Een op de zes kinderen krijgt in de loop van zijn of haar jeugd te maken met de scheiding van de ouders. En dit betekent een enorm ingrijpende verandering in het leven van het kind en het kost tijd om hier mee te leren omgaan. Menig kind blijft na een scheiding de hoop koesteren dat de ouders toch weer bij elkaar zullen komen. Deze hoop kan enorm verstoord worden wanneer hij/zij geconfronteerd wordt met het feit dat een van de ouders een nieuwe relatie heeft. Maar ook een kind dat helemaal niet hoopt dat de ouders weer bij elkaar komen kan het ontzettend moeilijk vinden dat papa of mama een nieuwe relatie begint.
Toch is dit een situatie die zich veel voordoet. In Nederland is zo'n één op de tien gezinnen een samengesteld gezin.
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven, oktober 2007
Een op de zes kinderen krijgt in de loop van zijn of haar jeugd te maken met de scheiding van de ouders. En dit betekent een enorm ingrijpende verandering in het leven van het kind en het kost tijd om hier mee te leren omgaan. Menig kind blijft na een scheiding de hoop koesteren dat de ouders toch weer bij elkaar zullen komen. Deze hoop kan enorm verstoord worden wanneer hij/zij geconfronteerd wordt met het feit dat een van de ouders een nieuwe relatie heeft. Maar ook een kind dat helemaal niet hoopt dat de ouders weer bij elkaar komen kan het ontzettend moeilijk vinden dat papa of mama een nieuwe relatie begint.
Toch is dit een situatie die zich veel voordoet. In Nederland is zo'n één op de tien gezinnen een samengesteld gezin.
Soms eindigt de relatie tussen de ouders doordat een van de ouders verliefd is geworden op iemand anders. De scheiding en de nieuwe relatie van een van de ouders valt dan samen en dit levert een voor het kind nog verwarrender en complexere situatie op. Maar in de meeste gevallen vindt er eerst een scheiding plaats en ontmoet na enige tijd een van de ouders een nieuwe partner.
In de begin fase van deze nieuwe relatie kan het verstandig zijn de kinderen hier nog zo veel mogelijk buiten te houden. In de eerste fase van verliefdheid is er nog geen enkele zekerheid welke kant het zal opgaan met de relatie en moeten de partners elkaar eerst goed leren kennen. Wanneer kinderen te snel worden voorgesteld aan een nieuwe partner, kan het dat ze een relatie opbouwen met iemand die ze na een aantal maanden weer 'verliezen' omdat de relatie niet stand blijkt te houden.
Maar ook wanneer de relatie stabiel blijkt te zijn en de partners elkaar goed hebben leren kennen (b.v. omdat ze elkaar als vrienden al langere tijd kende), is het verstandig om het contact tussen de kinderen en de nieuwe partner rustig op te bouwen. Er moet tijd voor uitgetrokken worden om de nieuwe partner in het gezin te introduceren. Eerst kan de kinderen verteld worden dat hun vader/ moeder iemand ontmoet heeft die hij/ zij erg aardig vindt. In de weken daarna kan dan steeds meer verteld worden over deze nieuwe partner. Bij iets oudere kinderen is de kans groot dat de kinderen dan zelf al komen met de vraag of de ouder een nieuwe relatie heeft. Maar wanneer kinderen niet zelf met deze vraag komen, kan dit rustig aan verteld worden. Zo wennen kinderen langzaam aan het idee dat hun vader of moeder een nieuwe partner heeft.
Dan is het moment aangebroken om de kinderen en de nieuwe partner kennis te laten maken. Dit gaat vaak het beste door eerst eens iets met elkaar te gaan ondernemen. Bij deze eerste uitstapjes samen is het raadzaam de kinderen de tijd te geven op hun eigen manier met de situatie om te gaan. Het is goed er rekening mee te houden dat de kinderen het de eerste keren helemaal niet zo leuk kunnen vinden om op stap te gaan met deze nieuwe partner. Ze uiten hiermee hun gevoelen van onzekerheid, verwarring en onrust en hun angst hun ouder kwijt te raken aan deze nieuwe vriend(in). Daarbij kunnen kinderen er moeite mee hebben hun ouder plotseling samen te zien met iemand die zij eigenlijk nog amper kennen, maar wel belangrijk is voor hun ouder. Het is dan ook raadzaam om ook op dit vlak het rustig aan te doen. De eerste keren kunnen kinderen er veel moeite mee hebben wanneer hun ouder hand in hand loopt, knuffelt of zoent met de nieuwe partner en het is dan ook beter dit in het begin niet te veel te doen in het bijzijn van de kinderen. Langzaam aan zullen de kinderen wennen aan het idee dat hun ouder een nieuwe vriend(in) heeft en minder moeite krijgen met de aanwezigheid van deze nieuwe partner en ook minder moeite hebben met intimiteiten tussen de ouder en de nieuwe partner.
Al kan het best gebeuren dat een kind altijd moeite blijft houden met de nieuwe partner van hun ouder. Uiteindelijk is de ouder degene die kiest voor de relatie en niet het kind. Soms klikt het gewoon niet erg tussen het kind en de nieuwe partner.
Net zo goed als het ook kan gebeuren dat een kind alleen maar heel erg blij is met de nieuwe partner. Dit kan komen doordat het gewoon heel goed klikt tussen de nieuwe partner en het kind of omdat het kind de ouder heel graag een nieuwe relatie gunt. Maar ook omdat er een stukje verantwoordelijkheidsgevoel bij het kind weggenomen kan worden, omdat de ouder nu een nieuwe partner heeft. Sommige kinderen kunnen zich erg verantwoordelijk voelen voor hun alleenstaande ouder en een nieuwe relatie kan er voor zorgen dat het kind zich minder verantwoordelijk voelt voor het welzijn van de ouder.
Daarbij, het vormen van een nieuw samengesteld gezin geeft stress, maar zeker ook veel goeds zoals geborgenheid, rust, flexibiliteit, liefde en een goed liefdevol voorbeeld van hoe een relatie kan zijn.
In het begin zal het kind nog niet zoveel merken van de nieuwe relatie van de ouder. Soms zal de ouder een avondje weg zijn, maar vaak valt dit samen met bezoekjes aan de andere ouder, zodat kinderen er in het begin heel weinig van merken. Langzaam aan zullen ze de nieuwe partner van de ouder leren kennen en zullen er steeds vaker dingen samen ondernomen worden. De nieuwe partner zal een steeds grotere rol gaan spelen in het gezinsleven en hier langzaam aan deel van uit gaan maken. Kinderen kunnen het hier erg moeilijk mee hebben en zich hier ook stevig tegen verzetten. Vooral omdat dit de hoop van het kind dat de ouders weer bij elkaar komen verstoort en dat kan hard aankomen.
Kinderen kunnen ook erg boos zijn dat zij zich weer opnieuw moeten aanpassen en weer aan een nieuwe gezinssituatie moeten wennen vanwege de behoeftes van de ouder. Kinderen kunnen het gevoel krijgen dat er met ze geschoven wordt.
De komst van een nieuwe partner in het leven van de ouder kan de relatie tussen de ouder en het kind stevig beïnvloeden. We zien vaak dat kinderen er moeite mee hebben hun ouder te delen met de nieuwe partner omdat ze bang zijn de ouder te verliezen. Zeker wanneer de nieuwe partner zelf ook kinderen heeft en deze dus ook deel gaan uitmaken van het gezin, kan dit zorgen voor een hoop gevoelens van angst en onzekerheid. Voor het kind voelt het alsof ze hun ouder niet alleen moeten gaan delen met de nieuwe partner maar ook met de kinderen van deze partner en dat kan heel moeilijk zijn. Daarbij kan de komst van andere kinderen binnen het gezin ook de plaats van het kind in het gezin veranderen. De oudste in het gezin kan bijvoorbeeld plotseling twee kinderen boven zich krijgen en hiermee de status van het oudste kind in huis kwijt raken. Of juist de jongste is plotseling niet meer de jongste binnen het gezin.
Het is dus heel belangrijk dat kinderen de tijd krijgen om te wennen aan de nieuwe situatie. Dit betekent niet dat hij/zij de mogelijkheid krijgt te bepalen in welk tempo de relatie mag groeien, maar wel dat er rekening wordt gehouden met de gevoelens van het kind waar dat mogelijk is. Het kan heel goed zijn om de kinderen te betrekken bij de ontwikkeling van het nieuwe samengesteld gezin, door er over te praten, samen te kijken hoe de kamers verdeeld kunnen worden, inspraak te geven waar nieuwe spulletjes kunnen komen te staan etcetera. Door kinderen te betrekken bij deze verandering in hun leven, kunnen ze er meer grip op krijgen en is het minder iets dat hen maar overkomt.
In deze eerste periode van een nieuwe relatie moeten de partners een balans zien te vinden in aandacht geven aan elkaar en aan de nieuwe relatie, aandacht voor de eigen kinderen, maar ook aandacht voor het nieuwe samengestelde gezin in zijn geheel. Dit kan heel wat vragen van de ouders.
Wanneer een ouder een nieuwe relatie krijgt kan dit het kind erg verwarren en angstig maken. Heel belangrijk is dat de ouder naar het kind benadrukt dat de relatie tussen de ouder en het kind niet zal veranderen. Ook wanneer de stiefouder kinderen meebrengt binnen het nieuwe gezin, moet het duidelijk zijn dat de relatie tussen de ouder en het kind het zelfde blijft. Het is dan ook heel goed om wanneer er eenmaal sprake is van een samengesteld gezin, regelmatig dingen te ondernemen met het kind alleen of als oorspronkelijk gezin na de scheiding maar voor het samen gaan wonen met de nieuwe partner.
En communicatie is heel belangrijk, Het kind moet met al zijn vragen en twijfels bij de ouder terecht kunnen en er moet goed gesproken worden over alle veranderingen in de gezinssituatie, waarbij er ook aandacht is voor alle emoties van het kind.
Daarnaast moet ook duidelijk zijn dat de relatie van het kind met de andere ouder niet verandert door dat hij/zij nu deel gaat uit maken van een samengesteld gezin en dat de ouders van het kind altijd de ouders blijven. Eventuele stiefouders hoeven niet gezien te worden als ouders, maar wel als opvoeders. Voor kinderen kan het soms als verraad naar de andere ouder voelen om een nieuwe partner van de ene ouder te accepteren. Het is belangrijk om dit soort loyaliteitsconflicten te voorkomen en het kind de ruimte te geven om zo wel de beide ouders als de nieuwe partner(s) te accepteren binnen het leven van het kind. Hiervoor moet het kind van alle betrokken volwassenen de ruimte krijgen en het is dus essentieel dat de betrokken volwassenen elkaars posities binnen de nieuwe gezinssituaties accepteren.
Het wennen aan de nieuwe gezinssituatie zal tijd kosten en hoeveel tijd een ieder hiervoor nodig heeft zal verschillen. Het is onverstandig om de verschillende gezinsleden wat dit betreft te gaan vergelijken. Een kind heeft er niets aan te horen dat een broer of zus toch ook gewoon met de nieuwe situatie om kan gaan, wanneer het nog erg worstelt met verwarrende gevoelen. Door samen dingen te ondernemen en binnen het gezin ruimte te creëren om emoties, zowel positief als negatief, te uiten kan een sfeer gecreëerd worden waar een ieder zo snel mogelijk aan de nieuwe gezinssituatie kan wennen.
Hoe ga je als nieuwe partner om met de nieuwe gezinssituatie ?
Als je als buitenstaander deel gaat uit maken van een bestaand gezin kan het best moeilijk zijn om een plek te vinden binnen dit gezin. De kinderen zullen deze nieuwe partner niet zo maar accepteren als opvoeder, maar het is ook niet mogelijk om als opvoeder helemaal buitenspel te blijven als je samen een gezin vormt.
Maar het belangrijkst is het natuurlijk om de tijd te nemen om de kinderen te leren kennen en de kinderen de tijd te geven aan de nieuwe opvoeder binnen het gezin te wennen. Door samen dingen te ondernemen, maar ook gewoon in het dagelijkse leven samen te zijn zullen alle betrokkenen aan elkaar wennen. Heel goed kan het zijn wanneer de nieuwe partner het kind kan laten voelen dat hij of zij niet de plaats van de andere ouder wil gaan innemen. Door het kind zelf te laten bepalen hoe hij/zij de nieuwe partner van de ouder wil aanspreken, wordt benadrukt dat de nieuwe opvoeder niet de plaats van de ouders wil innemen, maar een nieuwe opvoeder wordt binnen het samengestelde gezin.
Want als nieuwe partner is het niet goed om aan de zijlijn te blijven staan binnen de opvoeding omdat je toch samen moet leven en dus ook samen de regels binnen het gezin moet bepalen. Kinderen gaan toch vaak de nieuwe partner van hun ouder uitproberen en het is wel goed wanneer het kind hier in begrensd wordt, door de eigen ouder, maar zeker ook door de stiefouder.
Langzaam aan kunnen de twee opvoedstijlen van de opvoeders binnen het samengestelde gezin samengevoegd worden om zo tot een opvoeding te komen waar alle betrokkenen achter kunnen staan. Als partners is het belangrijk om hier flink wat tijd voor uit te trekken en hier steeds goed over in gesprek te blijven.
Een samengesteld gezin.
Een nieuw gezin vormen kan tijd kosten en best stressvol zijn. Maar het kan ook een hoop goeds brengen. Wanneer er met aandacht voor alle betrokkenen mee omgegaan wordt en een ieder de tijd en de ruimte krijgt om op zijn of haar eigen manier om te gaan met de nieuwe gezinssituatie, kan op een geleidelijke manier de nieuwe gezinssituatie op een goede manier geïntroduceerd worden.
Een boek lezen over scheiding, stiefouders en samengestelde gezinnen kan kinderen helpen om te gaan met hun gevoelens. Voor meer informatie en de mogelijkheid om het boek te kopen bij bol.com klik je op de titel:
- Even Anders, Frank Daenen (3 tot 6 jaar)
- De survivalkid Echtscheiding, Luc Descamps (4 tot 12 jaar)
- Praat erover! - Stiefouders, Holly Hudig (5 tot 8 jaar)
- Mini Informatie 439 - Stiefouders, Marianne Meulepas (7 tot 9 jaar)
- Ouders in het wild, over Fleur en haar stiefgezin, L. Groenhuijsen (10 tot 13 jaar)
- Thuis in twee gezinnen, Martine Mingelinckx (12 tot 15 jaar)
- Stiefkinderen, wat vinden zij van de nieuwe partner en het nieuwe gezin, Carolien Jolles (15 tot 18 jaar)
Boeken voor ouders:
- Samengestelde gezinnen, over de relatie tussen stiefouders en stiefkinderen, Margreet Feenstra
- Mijn man heeft een kind, het boek voor stiefmoeders, Pauline Schonewille
- Stiefsucces, Gids voor alle stiefvaders en -moeders, Violet Falkenburg
- Hoe maak je een succes van je nieuwe gezin?, stiefplan, tips en tools voor het samengestelde gezin, Corrie Haverkort
- Je wist waar je aan begon!? In 7 stappen naar een gelukkiger samengesteld gezin, Anja Pairoux
- Stiefvadergezinnen, Hoe ze functioneren en waarom ze zo functioneren, Johannes Mol
Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Vraag per e-mail of advies aan huis
