Time-out
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - januari 2022
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - januari 2022
Je hebt je kind al minstens vier keer gewaarschuwd dat het nu toch echt eens over moet zijn. Je hebt het lief geprobeerd en ook boos. En nu ben je er gewoon klaar mee: "Je gaat naar even op de trap zitten. Ik wil je pas weer zien wanneer je rustig bent geworden" Jaren lang werd de 'time-out' (je kind even apart zetten bij ongewenst gedrag) door professionele opvoeders aangeraden als goede opvoedmethode en nog steeds zijn er veel opvoedkundige programma's waar de time-out deel van uitmaakt. Maar er zijn ook steeds meer ouders en deskundigen die twijfels plaatsen bij het effect van een time-out en zorgen uiten over het effect op kinderen.
Daarnaast zijn er ook kinderen die zich afgewezen voelen door de time-out. Zij ervaren de time-out als een boodschap dat ze alleen bij hun ouder mogen zijn wanneer ze lief en gehoorzaam zijn. En dat is natuurlijk niet de boodschap die je wilt geven.
Met een time-out geef je wel een duidelijke grens aan, maar je begeleidt je kind niet bij zijn/haar gevoelens en gedragingen. Je roept een probleem wel een halt toe maar je lost het niet op. Een andere vraag die je je als ouder dus kunt stellen, is wat je zelf wijzer bent geworden van het geven van een time-out. Door de time out ben je niets te weten gekomen over waarom je kind dit gedrag liet zien. Nu kan je dit natuurlijk na de time-out bespreken. Het wordt over het algemeen ook aangeraden om na een time-out met je kind te praten over wat er gebeurde en wat er de volgende keer anders kan. Maar niet ieder kind staat hier na een time-out voor open en soms begint een ruzie of driftbui hierdoor weer van voren af aan.
Bij een driftbui kan je troost bieden. Vaak geeft dit al de rust die je kind nodig heeft om weer tot zichzelf te komen en benaderbaar te zijn. Terwijl een time-out en boos worden de driftbui enkel versterkt. Soms zijn ouders bang dat ze het boze gedrag van hun kind belonen door het te troosten. Maar dit zijn twee losstaande zaken. Je troost je kind omdat je ziet dat hij/ zij overspoelt wordt door emoties en helpt hem/ haar om hier weer meer grip op te krijgen. Dit betekent niet dat je het gedrag dat je kind liet zien dus goedkeurt of beloont. Wanneer je kind tot rust is gekomen, kun je hier ook over praten. Dit zal nu makkelijker lukken dan na een time-out, omdat je zoon/dochter zich begrepen en gesteund voelt.
Bij het troosten kan het helpen voor je kind te verwoorden welke gevoelens je waarneemt. Je helpt je zoon/ dochter zo zelf beter wijs te worden uit zijn/ haar emoties en leert hem/ haar dat je woorden kunt geven aan je emoties. Daarnaast geef je de boodschap dat ook negatieve emoties er mogen zijn, binnen bepaalde grenzen. Benoem hierbij wat je ziet en wat jij als ouder ongewenst vindt aan dit gedrag. Formuleer dit zo veel mogelijk in de 'ik'-vorm, zodat het minder als een verwijt voelt, waartegen je kind zich moet verdedigen. Bijvoorbeeld: "Ik zie dat je heel erg verdrietig bent, Dat mag, je mag verdrietig zijn. Ik vind het alleen vervelend als je dan zo gaat schreeuwen." of "Ik merk dat je boos bent. Dat begrijp ik. Je had liever je spel afgemaakt in plaats van aan tafel te komen. Ik wil alleen niet dat je dan je broertje gaat lopen duwen."
Wanneer je benoemt welk gedrag je ongewenst vindt, kan het ook enorm helpen om alternatief gedrag te benoemen. Een kind dat uit boosheid loopt te schreeuwen en met dingen te gooien, weet over het algemeen best dat dit niet mag. Maar hij/zij zit met al die opgekropte emoties die er toch uitmoeten. Alternatief gedrag waarin het kind zich toch even kan afreageren (bv mogen gooien met zachte blokken, een bal tegen de muur schoppen, een kussen om op te mogen slaan etcetera) helpt dan vaak beter dan een verbod op het fysiek uiten van emoties. Iets oudere kinderen (6/7 jaar) kunnen ook betrokken worden bij het verzinnen van alternatief gedrag of een oplossing.
Maar het mooiste is het natuurlijk wanneer je een driftbui of het ongewenst gedrag kunt voorkomen. Structuur (zie ook het artikel over structuur op de site) en duidelijkheid kunnen veel ongewenst gedrag voorkomen. Wanneer de regels en afspraken goed duidelijk zijn, is de kans dat je kind de grenzen opzoekt kleiner. Je kunt je zoon/ dochter hierbij ondersteunen door afspraken op papier/ op een bord te zetten of terugkerende regels in de vorm van pictogrammen weer te geven. Zo is ten alle tijden duidelijk wat de afspraken zijn en kan je kind dus niet doen of hij/ zij dit niet wist. Uiteraard is dit geen garantie dat het altijd goed gaat, maar wel een extra ondersteuning. En wanneer het even kan, maak je deze afspraken samen met je kind. Een regel die je samen met je kind gesteld hebt, wordt toch minder makkelijk overtreden. Je zoon/ dochter voelt zich hierdoor serieus genomen, betrokken en begrijpt al bij het maken van de afspraak waarom dit een reeële afspraak is. Dit kan best al bij vrij jonge kinderen, al verschilt dit natuurlijk per kind.
Het bieden van een keuze kan vaak ook een confrontatie en verzet voorkomen. Je biedt als ouder binnen een door jou gekozen kader de vrijheid aan je kind om een keuze te maken en dus zelf invloed uit te oefenen. De kans dat je kind zich hier tegen zal verzetten is veel kleiner, terwijl jij als ouder grip houdt op de situatie omdat jij de keuze bepaalt. Ook wanneer een situatie al misgelopen is, kan je met het aanbieden van een keuze nog bijsturen. Bijvoorbeeld: "Je zou het konijnenhok verschonen en dat heb je niet gedaan. Je mag kiezen of je het vanavond na het eten nog even doet of dat je morgen na school even niet met iemand afspreekt en het dan doet." Door deze aanpak ligt de nadruk minder op de fout en meer op het oplossen ervan en houdt je kind enige inspraak.
Merk je dat er toch steeds keer op keer strijd ontstaat, dan kan het goed zijn om op zoek te gaan naar de onderliggende reden. Een kind dat veel de strijd opzoekt, geeft hier soms een signaal mee af. Vaak is niet hetgeen waar je kind boos of verdrietig over wordt het daadwerkelijke probleem, maar is dit slechts een uiting van opgebouwde spanning. Dit kan komen door vermoeidheid, ruzie op school eerder op de dag, gevoelens van onzekerheid etcetera. Door te werken aan deze onderliggende problemen, kan je vaak meer rust creëren in het hier en nu.
Maar ook wanneer de strijd wel ontstaat door directe frustraties en zonder onderliggende redenen, kan het goed zijn om even te kijken wat je kind precies wil zeggen met zijn/ haar boosheid of verdriet. Wanneer je als ouder beter begrijpt wat je kind wenst of waar het behoefte aan heeft, is het gemakkelijker je geduld te bewaren. Het geeft je ook de kans je kind misschien wat te gemoed te komen omdat je je kind beter begrijpt.
Het idee achter een time-out, waarbij je het kind uit een escalerende situatie haalt en tot rust laat komen, kan in sommige situaties best goed zijn. Als alternatief voor een time-out kan je besluiten even samen met je kind apart te gaan zitten. Je haalt je kind zo uit de situatie, maar je laat het niet alleen. Je geeft hiermee de boodschap dat er een grens is bereikt en dat jullie dat samen gaan oplossen.
Sommige kinderen hebben wel echt de rust nodig van het even alleen zijn. In dat geval kan een plekje waar je kind zich kan terugtrekken uitkomst brengen. Belangrijk is dan dat dit geen strafplek is, maar een plekje waar je kind zich veilig en geborgen voelt. Het kan bijvoorbeeld een hoekje in de woonkamer of in de eigen slaapkamer zijn, waar wat zachte kussen en knuffels liggen en wat speelmateriaal waarmee je kind tot rust kan komen.Spreek af met je zoon/dochter dat je een seintje geeft wanneer je ziet dat hij/ zij overspoeld wordt door emoties of een situatie en dat hij/zij dan even wat rust kan zoeken in dit hoekje.
Wanneer je kind een driftbui heeft of onredelijk is, kan dit bij jou ook boosheid oproepen. Je kan je kind dan wegsturen, maar misschien is het soms wel verstandiger zelf even een stapje terug te doen. Wanneer jij de tijd neemt om even jouw boosheid te laten zakken, kan je daarna veel rustiger en meer weloverwogen reageren op het gedrag van je kind. Jij kan dan je kind de kalmte bieden om zelf ook weer tot rust te komen. En je geeft ook meteen het goede voorbeeld.
Nooit meer een time-out?
Moet je dus altijd een time-out voorkomen of ben je helemaal verkeerd bezig als ouder wanneer je wel eens een time-out geeft. Nee hoor, absoluut niet. Je kind even naar zijn/ haar kamer sturen, omdat je gewoon boos bent of je kind echt onredelijk is en niet meer bereikbaar voor correctie, kan een veel grotere escalatie van de situatie voorkomen. Een time-out is een duidelijke begrenzing, die soms gewoon nodig is, op welke manier dan ook. Een time-out geven is prima wanneer je het niet te vaak doet, vanuit een liefdevolle relatie met je kind en op weldoordachte wijze. Een time-out die op rustige wijze wordt uitgevoerd, zonder voorbij te gaan aan de emoties van het kind en gevolgd wordt door een goed gesprek over wat er misging en wat er de volgende keer anders kan, kan zeker effectief zijn. Het is alleen lang niet altijd nodig, het is niet geschikt voor ieder kind en er zijn alternatieven.
Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Stel uw vraag of advies aan huis