Leren op eigen benen te staan
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - januari 2008
De puberteit is de fase dat kinderen zich los gaan maken van hun ouders en steeds meer hun eigen leven gaan leiden. Het is de periode dat kinderen moeten leren steeds meer zelfstandig te worden en in al hun streven naar onafhankelijkheid van de ouders lijkt dit soms een proces te zijn dat bijna vanzelf gaat.
Maar dat is zeker niet het geval. Want een puber die zelf wel bepaalt wanneer hij thuis komt, zelf wel besluit of hij wel of niet naar school gaat, zijn eigen tijd in deelt en maar zeer beperkt nog deel uitmaakt van het gezinsleven voelt zich misschien wel heel erg onafhankelijk, maar is zeker niet zelfstandig.
Zelfstandig zijn houdt zoveel meer in dan je eigen weg gaan. Een jongere die zelfstandig is kan zelf de verantwoordelijkheid dragen voor zichzelf en zijn daden, maar is ook instaat zich sociaal en verantwoord op te stellen, rekening te houden met anderen en is zelfredzaam. En juist aan deze punten ontbreekt het nog wel eens bij pubers. Zelfstandig worden is dan ook niet iets wat vanzelf gebeurt maar iets dat geleerd moet worden en enorm belangrijk is voor de ontwikkeling.
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - januari 2008
De puberteit is de fase dat kinderen zich los gaan maken van hun ouders en steeds meer hun eigen leven gaan leiden. Het is de periode dat kinderen moeten leren steeds meer zelfstandig te worden en in al hun streven naar onafhankelijkheid van de ouders lijkt dit soms een proces te zijn dat bijna vanzelf gaat.
Maar dat is zeker niet het geval. Want een puber die zelf wel bepaalt wanneer hij thuis komt, zelf wel besluit of hij wel of niet naar school gaat, zijn eigen tijd in deelt en maar zeer beperkt nog deel uitmaakt van het gezinsleven voelt zich misschien wel heel erg onafhankelijk, maar is zeker niet zelfstandig.
Zelfstandig zijn houdt zoveel meer in dan je eigen weg gaan. Een jongere die zelfstandig is kan zelf de verantwoordelijkheid dragen voor zichzelf en zijn daden, maar is ook instaat zich sociaal en verantwoord op te stellen, rekening te houden met anderen en is zelfredzaam. En juist aan deze punten ontbreekt het nog wel eens bij pubers. Zelfstandig worden is dan ook niet iets wat vanzelf gebeurt maar iets dat geleerd moet worden en enorm belangrijk is voor de ontwikkeling.
Hoe vreemd dit misschien ook klinkt, het begeleiden van een jongere naar zelfstandigheid begint met het stellen van regels. Deze regels zijn voor de jongere de leidraad naar het ontwikkelen van een besef wat hoort en wat niet hoort en deze regels bereiden de jongere ook voor op een maatschappij waarin veel regels gelden die ook wanneer we volwassen zij gehandhaafd blijven. Hoe zelfstandig een mens ook is er blijven altijd vele regels.
Bij het stellen van regels aan pubers is het belangrijk om ook uit te leggen waarom de regels gesteld worden, alleen op die manier kunnen de regels steeds meer eigen voor de jongeren worden, zodat regels veranderen in eigen verantwoordelijkheden van de jongere. Ook het zelf ervaren van de gevolgen van gedrag maakt hier onderdeel van uit.
Langzaam aan zullen de regels die gesteld worden los gelaten kunnen worden, ten eerste omdat sommige regels niet meer van toepassing zullen zijn, ten tweede omdat steeds meer regels zullen veranderen in verantwoordelijkheden van de jongere zelf. Van regels opleggen wordt langzaam over gegaan naar zaken bespreken en overleggen. De jongere gaat niet meer op tijd naar bed omdat dat moet, maar omdat hij merkt dat hij zijn slaap nodig heeft om dat belangrijke proefwerk te kunnen halen. En de inzet voor school komt niet meer voort uit stimulatie door de ouders maar wordt door de jongere getoond om aan die leuke vervolgopleiding te kunnen beginnen. Steeds minder regels zijn nodig omdat de jongere steeds zelfstandig kan bepalen wat goed voor hem of haar en de omgeving is. En natuurlijk gaat dit de ene jongere makkelijker af dan de andere en helaas is lang niet iedere jongeren die op eigen benen gaat staan hier echt aan toe, maar ook deze groep jong volwassenen leert dit wel met vallen en opstaan.
Heel belangrijk voor deze ontwikkeling is dat de jongere steeds meer het idee gegeven wordt voor vol aangezien te worden en steeds meer het vertrouwen van de ouders geschonken wordt dat de jongere zichzelf zal kunnen redden.
Maar zelfstandig zijn vraagt ook om een hoop praktische vaardigheden. Veel ouders nemen hun kind met liefde allerlei taken uithanden. Gewoon om het kind te helpen, omdat het weinig moeite is en het kind het al druk genoeg heeft met school, sporten, vrienden etcetera. Dit is prima zolang een jongere maar niet te veel uit handen genomen wordt. Om zelfstandig te kunnen worden moet een puber toch leren hoe een wasmachine werkt, hoe je je eigen eten kookt, hoe je je band plakt en hoe je een probleem dat je ervaart met een leerkracht oplost. Kortom, steeds meer moet de jongere leren zelf te doen en op te lossen.
Wanneer een puber er aan toe is steeds zelfstandiger te worden verschilt enorm en het karakter van het kind speelt hierbij een belangrijke rol. De ene jongere kan al heel jong erg zelfstandig willen zijn en hier misschien zelfs een beetje in afgeremd moeten worden terwijl de andere jongere met negentien jaar nog steeds graag alles laat regelen door de ouders, ondanks voortdurende stimulatie om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Al zien we bij deze laatste groep pubers toch vaak dat ze nog veel uithanden genomen wordt en dat de jongeren zich dit vooral laten aanleunen. Ouders moeten in dit geval dan ook kritisch kijken naar wat nu door hun gedaan wordt wat eigenlijk ook best gedaan zou kunnen worden door de jongere zelf.
Juist de dagelijks terugkerende zaken als klusjes thuis, werk voor school, een bijbaantje (en belasting daarover) financiën et cetera zijn hele goed oefeningen op de weg naar zelfstandigheid. En als ouder kan je hier natuurlijk hulp en begeleiding bij bieden, zolang je de eindverantwoordelijkheid maar voor zo ver dit kan bij de jongere zelf laat.
Voor sommige ouders kan dit best een lastig proces zijn, Soms zijn pubers er eerder aan toe zelfstandig te worden dan dat ouders er aan toe zijn hun kind deze zelfstandigheid te geven. Maar wanneer het de ouders eenmaal lukt om wat los te laten en de ouders merken dat hun kind dit aankan, is dit een heel geruststellend gevoel.
De leeftijd waarop zelfstandigheid bereikt wordt verschilt dus per jongere, maar over het algemeen zullen ouders merken dat hun kind zo rond de zeventien jaar steeds zelfstandiger wordt en steeds meer een eigen leven gaat ontwikkelen en steeds minder deelneemt aan het gezinsleven. Officieel is een jongere met achttien jaar 'volwassen' en moet dus op eigen benen kunnen staan. Maar lang niet iedere jongere is met achttien jaar zelfstandig genoeg om op eigen benen te kunnen staan. Een jongere die geleerd heeft zelfstandig te zijn en die ook van de ouders het vertrouwen heeft gekregen dat dit goed zal gaan, zal eerder zelf verantwoordelijkheden aankunnen en aandurven dan een jongere die nog veel uit handen genomen wordt of die ervaart dat de ouders de zelfstandigheid van de jongere toch nog niet helemaal vertrouwen.
Er is niets op tegen wanneer een jongere besluit nog enige tijd bij de ouders te blijven wonen, zolang dit niet voortkomt uit het ontlopen van de eigen verantwoordelijkheid of uit angst zelfstandig te moeten worden. Het nog even thuis blijven wonen moet de jongere niet remmen in zijn of haar ontwikkeling en mag zeker niet voortkomen uit gemakzucht. Wanneer ouders beginnen te roepen: " Het is hier geen hotel" is er toch iets mis in de situatie. Want ook een jongere die nog bij de ouders woont kan zelfstandigheden nemen en verantwoordelijkheid dragen. Juist daarom is het belangrijk dat wat oudere jongeren bijdragen aan de taken in huis en soms (als hun financiële situatie daar ruimte voor geeft) ook een financiële bijdragen leveren aan het huishouden waar ze deel van uitmaken.
Soms kan het nodig zijn dat ouders hun puberkind verzoeken uit huis te gaan als deze weigert er aan mee te werken de thuissituatie te verbeteren en verantwoordelijkheden te nemen binnen het huishouden, hetgeen een zeer moeilijke stap is. Het uit huis gaan levert dan een enorme strijd op, maar helaas hoort dit soms bij de weg naar zelfstandigheid.
Wanneer de thuis situatie dusdanig is dat uit huis gaan beter is, maar de jongere hier eigenlijk nog niet aan toe is kan gedacht worden aan begeleid wonen dat via bureau jeugdzorg geregeld moet worden. Jongeren leren dan binnen een woongroep met een paar uur begeleiding per week steeds meer op eigen benen staan.
Zelfstandigheid
Zelfstandig worden is een langzaam proces dat al moet beginnen aan het begin van de puberteit. De puberteit vraagt om het langzaam aan steeds meer loslaten van de jongere en dit kan zowel voor de ouders als voor de jongere soms best moeilijk zijn. Maar met de juiste stimulans door de ouders en vertrouwen in het kunnen van het kind kan over het algemeen in een paar jaar tijd bereikt worden dat zowel de ouders als de jongere met een gerust hard starten aan de nieuwe fase van het uithuis wonende 'kind'.
Er zijn verschillende boeken die jongeren kunnen helpen in de eerste periode dat ze op zichzelf wonen en de voorbereiding daartoe. Hier een kleine greep uit het uitgebreide aanbod. Voor meer informatie en de mogelijkheid om het boek te kopen bij bol.com klik je op de titel:
- Op jezelf, Caja Cazemier
- Yes! Op kamers, Alles wat je nooit hebt willen weten over het huishouden, en nog véél meer!, Imagebooks Factory Bv
- Basiskookboek voor studenten, zodat je ook zonder je moeder kunt overleven!, Alastair Williams
- 500 studentenmaaltijden, heerlijke recepten om lekker, gezond en voordelig te kunnen eten, Deborah Gray
- Trek je plan, in 50 stappen; of hoe het moet zonder je moeder, Yuri Vandenbogaerde
Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Vraag per e-mail of advies aan huis