Nachtangsten
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - januari 2011
Het is flink schrikken wanneer je je kind plotseling hoort schreeuwen in bed. Veel ouders zullen in zo’n situatie denken aan een nachtmerrie en dat kan ook zeker de oorzaak zijn voor het overstuur wakker worden. Maar er kan ook iets anders aan de hand zijn. Het kind kan ook last hebben van nachtangsten in plaats van nachtmerries.
Bij kinderen met nachtangsten zien we dat het kind wakker lijkt te worden, erg overstuur is, gilt, schreeuwt, druk kan bewegen en zelfs om zich heen kan slaan of schoppen. Het kind lijkt wakker, maar is niet te bereiken om getroost of gerustgesteld te worden. Het lijkt helemaal niet in de gaten te hebben dat de ouder bij hem/haar is en vaak wijst het pogingen om het te troosten zelfs resoluut af.
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - januari 2011
Het is flink schrikken wanneer je je kind plotseling hoort schreeuwen in bed. Veel ouders zullen in zo’n situatie denken aan een nachtmerrie en dat kan ook zeker de oorzaak zijn voor het overstuur wakker worden. Maar er kan ook iets anders aan de hand zijn. Het kind kan ook last hebben van nachtangsten in plaats van nachtmerries.
Bij kinderen met nachtangsten zien we dat het kind wakker lijkt te worden, erg overstuur is, gilt, schreeuwt, druk kan bewegen en zelfs om zich heen kan slaan of schoppen. Het kind lijkt wakker, maar is niet te bereiken om getroost of gerustgesteld te worden. Het lijkt helemaal niet in de gaten te hebben dat de ouder bij hem/haar is en vaak wijst het pogingen om het te troosten zelfs resoluut af.
Nachtangsten (ook wel Pavor Nocturnus genoemd) zijn dus iets anders dan nachtmerries en ze vragen dan ook om een heel andere reactie van de ouder dan nachtmerries. Nachtmerries ontstaan in de REM-fase van de slaap, de Rapid Eye Movement fase, zo genoemd omdat de ogen in deze fase veel bewegen. Deze REM-fase is de fase van de slaap waarin we dromen en logischerwijs dus ook nachtmerries kunnen hebben. Nachtmerries doen zich over het algemeen voor in het tweede gedeelte van de nacht of in de vroege ochtend. Bij nachtangsten is er geen sprake van dromen. Nachtangsten ontstaan wanneer het kind van een lichtere fase van slapen naar een diepere fase van slapen gaat. Tijdens het slapen maakt een mens een aantal slaapcycli door, van gemiddeld zo’n ander half uur. Aan het einde van zo’n slaapcyclus slapen we wat minder vast, voordat we over gaan naar de volgende cyclus waarin we weer dieper gaan slapen. Wanneer deze overgang niet helemaal soepel verloopt kunnen nachtangsten ontstaan. Het kind ontwaakt niet echt, maar slaapt ook niet rustig verder. In deze toestand kan het kind een soort paniekaanval krijgen, de nachtangst. Deze angsten doen zich in het eerste gedeelte van de nacht voor, meestal zo’n één tot drie uur na het naar bed gaan.
De nachtangsten van een kind kunnen er voor de ouders naar uit zien. Het kind is duidelijk erg overstuur. Het kan huilen, schreeuwen, druk bewegen en een erg verwarde indruk maken. Het kind lijkt wakker omdat het meestal de ogen open heeft, maar het blijkt al snel dat het kind niet kijkt. Kinderen die een nachtangst hebben ademen gejaagd, hebben vaak ook een verhoogde hartslag en kunnen flink zweten. Wanneer je als ouder je kind zo overstuur ziet wil je het graag troosten. Maar juist dat kan het kind nog meer overstuur maken. Door aanrakingen kan het zich op dat moment namelijk aangevallen of bedreigd voelen. In plaats van je kind gerust te stellen, maak je het meer overstuur. De onrust kan van een paar minuten tot wel een uur duren en kan dan van het ene op het andere moment weer stoppen.
Kinderen die een nachtangst hebben, hebben eigenlijk weinig geruststelling nodig, ze slapen vanzelf weer verder. Terwijl kinderen die een nachtmerrie hebben gehad over het algemeen de geruststelling van de ouders nodig hebben om weer verder te kunnen slapen. Het kind wordt na de nachtmerrie ook echt wakker, terwijl dit bij nachtangsten niet het geval is.
De volgende ochtend weet je kind het vaak nog wel wanneer het een nachtmerrie heeft gehad. Van nachtangsten herinnert het zich de volgende dag niets.
Dit verschil tussen nachtmerries en nachtangsten maakt het ouders ook gemakkelijker om onderscheid te maken tussen deze twee slaapproblemen. Wordt het kind echt overstuur wakker in de nacht en heeft het de volgende dag nog herinneringen hieraan, dan had het hoogstwaarschijnlijk een nachtmerrie.
Nachtangsten komen bij zo’n drie tot vijf procent van de kinderen voor. Hierbij lijkt een erfelijke aanleg een rol te spelen. Kinderen die last hebben van nachtangsten hebben vaker ook een ouder die last heeft gehad van nachtangsten.
Nachtangsten doen zich het meeste voor bij kinderen tussen de achttien maanden en zes jaar. Op oudere leeftijd komt het ook nog wel voor, maar veel minder. Zo worden er in de puberteit amper nog nachtangsten waargenomen. Een verklaring voor het ontstaan ervan is het nog niet rijp zijn van bepaalde hersengebieden. Door rijping van de hersenen nemen de nachtangsten af. Bij jongens nemen we vaker nachtangsten waar dan bij meisjes.
Wanneer je kind nachtangsten heeft is dat geen reden tot zorgen. Vaak is er geen enkele oorzaak voor het ontstaan. Al zien we wel dat nachtangsten zich vaker kunnen voordoen wanneer het kind vermoeid is, wanneer er reden tot wat stress of zorgen bij het kind is of wanneer het kind een vervelende ervaring heeft gehad. Als je kind plotseling veel last heeft van nachtangsten kan het dan ook goed zijn na te gaan of er iets is wat hem/haar dwars zit en of hij/zij misschien wat meer rust nodig heeft.
Nachtangsten kunnen dus ontstaan door wat spanning. Maar ze functioneren niet als een manier om dingen die het kind heeft meegemaakt te verwerken. Dat gebeurt alleen in dromen en nachtmerries.
Over het algemeen hoef je als ouder weinig te doen wanneer je kind nachtangsten heeft. Op het moment zelf wil het kind vaak niet getroost worden en wakker maken lukt meestal niet en zorgt enkel voor grote verwarring bij het kind wanneer het wel lukt. Door rustig tegen het kind te praten en het rustig aan te raken door het gezicht of haar te strelen kan het soms wat gekalmeerd worden. Maar vaak is het enige wat je kunt doen als ouder even aanwezig blijven en zorgen dat het kind zich geen zeer kan doen wanneer het erg druk beweegt of om zich heen slaat. Het kind kalmeert na enige tijd vanzelf.
Wel kun je als ouder een aantal dingen doen om de nachtangsten te voorkomen. Niet altijd zal dit effect hebben, omdat er soms echt geen enkele oorzaak is voor de nachtangsten. Maar de voorzorgsmaatregelen zijn in ieder geval het proberen waard.
Wanneer het kind iedere keer rond hetzelfde tijdstip nachtangsten heeft kun je enige tijd hiervoor (een kwartier ongeveer) het kind wakker maken. Zo kan de nachtangst voorkomen worden omdat het kind na het wakker worden aan een nieuwe slaapcyclus kan beginnen en de fase waarin het overstuur raakt zich dus niet voordoet.
Wanneer een kind vaak last heeft van nachtangsten kan het ook goed zijn om eens te kijken hoe het slapen gaan verloopt. Door te zorgen dat het kind op een rustige manier gaat slapen met iedere dag een vast ritueel hetgeen helpt om tot rust komen, kan soms bereikt worden dat het kind ook rustiger doorslaapt. Wanneer er iets vervelends is voorgevallen kan het goed zijn hier nog even over te praten zodat het kind er uiting aan kan geven. Probeer een ruzie voor het slapen gaan uit te praten. Zorg dat het kind voldoende slaapt en laat het vlak voor het slapen gaan niet meer eten of drinken. Wat meer rust in de dag brengen kan soms ook voor wat rustiger slapen zorgen. Overdag kan ook gekeken worden of het kind met bepaalde angsten kampt zodat deze overdag aangepakt kunnen worden.
Nachtangsten zien er voor ouders vaak vervelend uit, het kind lijkt erg overstuur en angstig en is maar moeilijk te bereiken om troost te bieden. Toch hebben kinderen zelf over het algemeen weinig last van hun nachtangsten. Het beste is het dan ook er niet te veel aandacht aan te besteden en er niet iedere ochtend nadat het is voorgevallen met het kind over te praten. Het wordt voor het kind dan groter dan het is. Een kind hoeft zelfs niet te weten dat het nachtangsten heeft.
De nachtangsten verdwijnen vanzelf weer na enige tijd.
Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Vraag per e-mail of advies aan huis
Literatuur
Folder GGD Groningen, opvoedingsinformatie nachtangsten, www.ggd.groningen.nl
http://www.opvoedingswinkel.nl/DENBOSCH/thema53.htm
http://www.dokterdokter.nl/mijn-kind/peuter-kleuter/article/3849/nachtangst-is-deels-erfelijk-bepaald