Spelen met je schaduw

Spelen met je schaduw

Drs. T de vos van der Hoeven - september 2003

Volwassenen staan niet meer stil bij zaken als hun schaduw. Het is voor hen een zo vanzelfsprekend fenomeen dat ze er absoluut geen aandacht meer aan besteden. Tot dat hun kind zijn of haar schaduw ontdekt. Voor kinderen is een schaduw niet een verschijnsel dat ontstaat door de zon, een afdruk van onszelf, maar vaak een persoon op zichzelf, een kameraadje om mee te spelen. Kinderen dichten hun schaduw ook vaak allerlei eigenschappen toe, goede en slechte eigenschappen.

Kinderen ontdekken hun schaduw meestal doordat deze steeds meebeweegt. Ze experimenteren hier mee en ontdekken hun schaduw niet te kunnen ontlopen en niet te snel af te kunnen zijn. Wel kan de schaduw van het ene op het andere moment verdwijnen. Het kind ervaart zijn/haar schaduw als veel meer dan bijvoorbeeld een spiegelbeeld. Hun schaduw is veel vaker aanwezig, en beweegt met het kind mee.
Hierdoor ontstaat voor jonge kinderen veel meer het beeld van een andere persoon, een dubbelganger.

Enige tijd geleden werd een onderzoek gedaan naar hoe kinderen tegen hun schaduw aankijken door kinderen hun schaduw te laten tekenen en dan uitleg te geven. De manier waarop de kinderen hun schaduw tekende leek soms erg onlogisch, maar de uitleg van de kinderen gaf weer logica aan de tekening.

Een groep kinderen tussen de 4 en 6,5 jaar oud werd gevraagd een tekening te maken van zichzelf en hun schaduw. Sommige kinderen tekende enkel een donkere vlek. Andere kinderen, vooral de wat ouderen bleken redelijk in staat hun schaduw weer te geven als een zwarte afdruk achter het poppetje in dezelfde houding. Maar een aanzienlijk deel van de kinderen tekent hun schaduw als een tweede poppetje schuin achter of naast het eerste poppetje. Opvallend is dat dit 'schaduw'-poppetje vaak met veel details getekend wordt. Kinderen tekenen de schaduwfiguur met een gezicht, kledingopdruk, knoopjes etcetera. Uit het gesprek met het kind naar aanleiding van de tekening blijkt dat het kind ook wel weet dat dit niet echt is en dat de schaduw geen ogen of kleding heeft, maar dit wel toevoegen aan de tekening hoort bij de fantasiewereld van het kind. De schaduw wordt op deze manier meer een tweede persoon naast het eerste kind dan een schaduw. De schaduw wordt eigenlijk meer een vriendje of dubbelganger. In het gesprek over de tekening bleek ook dat veel kinderen praten over ik (Rianne) en die andere Rianne . Op deze manier wordt de schaduw eigenlijk verheven tot het niveau van een denkbeeldige vriend.

In de gesprekken die gevoerd werden met de kinderen naar aanleiding van de tekening bleek dat kinderen vaak spelen met hun schaduw, ze experimenteren er mee (er op springen, proberen weg te rennen van de schaduw, poppetje maken met je handen etcetera) en beschouwen hem soms als een soort vriend (op de leeftijd dat veel kinderen denkbeeldige vriendjes hebben) Ook bleek uit het onderzoek dat sommige kinderen soms geheimen toevertrouwen aan hun schaduw. Vooral bij jongere kinderen kan ook boosheid op de schaduw waargenomen worden omdat het kind de schaduw niet kan inhalen of de schaduw het kind lijkt te achtervolgen. In de fantasie van jonge kinderen kan dit een eigen leven gaan leiden.

Sommige kinderen kunnen ook verdrietig zijn wanneer iemand op hun schaduw staat, zij beschouwen hun schaduw als iets van zichzelf. We zien ook dat kinderen soms ook op de schaduw van hun ouder stampen wanneer zij boos zijn. Dit is een zeer veilige manier om boosheid te laten zien en de ouder, in de ogen van het kind, te treffen.
Voor een volwassenen is de schaduw iets vanzelfsprekends, iets waar niet meer bij stil gestaan wordt. Maar voor vooral kleine kinderen is de schaduw vaak heel belangrijk.

Er zijn verschillende boekjes voor kinderen over de schaduw. Voor meer informatie en de mogelijkheid om het boek te kopen bij bol.com klik je op de titel:
- Kikker en schaduw, Birde Poulsen (4 tot 6 jaar)
- Thomas en zijn schaduw, Pablo Zweig (4 tot 7 jaar)
- Mijn schaduw is een luilak, Merijn Ruis (4 tot 7 jaar)
- Schaduwdieren, Veltman Uitgevers B.V. (vanaf 4 jaar)

Literatuur
Giane Galiino,T vertaald: Imelda de Koning (1995) Spelen met je schaduw , Psychologie, 14e jaargang, november '95.

Voor kinderen is een schaduw vaak niet een afdruk van zichzelf door de zon, maar een maatje om mee te spelen.

Voor kinderen is een schaduw vaak niet een afdruk van zichzelf door de zon, maar een maatje om mee te spelen.