Waardoor gaan kinderen vloeken, schelden of vieze woorden gebruiken ?

Als eerste van invloed is natuurlijk waar een kind mee in aanraking komt, een kind dat bepaalde woorden nooit hoort zal ze ook niet kunnen gebruiken. Maar kinderen komen met zoveel mensen in aanraking direct of indirect (via tv, radio, boeken etcetera) dat bijna alle kinderen wel wat vieze woorden oppikken. We zien dan ook dat deze fase ontstaat op het moment dat kinderen meer in aanraking gaan komen met anderen (door peuterspeelzaal, kinderdagverblijf, school et cetera) en ook steeds meer belangstelling en aandacht voor anderen gaan krijgen. Jongere kinderen leven nog erg in hun eigen wereld waarin zij zelf het middelpunt zijn. Bij het ouder worden krijgen kinderen steeds meer interesse voor wat anderen doen en zeggen en ook wat anderen van het kind vinden.
Het kopiëren van gedrag van anderen hoort natuurlijk ook helemaal bij deze leeftijdsfase en dus ook het bezigen van minder gewenste woorden wordt overgenomen. En peuters hebben al heel snel in de gaten dat de omgeving niet zo positief reageert op deze woorden en dat is in de fase van het uitproberen waar grenzen liggen natuurlijk een heel interessant spel.

Bij peuters beperkt het zich toch vooral tot de poep- en pies-woorden. Vooral in de zindelijkheidsfase kan het kind erg bezig zijn met woorden als 'poep' en 'pies'. Het kan voor een peuter ook wat verwarrend zijn dat het een compliment krijgt wanneer het netjes zijn ontlasting in de po of wc doet en daar aandacht mee krijgt, maar dat het kind niet 'poep' mag zeggen.
Bij kleuters zien we zoals hier boven al aangestipt, wanneer ze starten op school, dat ze in aanraking komen met enorm veel nieuwe woorden (door oudere kleuters, oudere leerlingen op school die ze zien in de gangen, op het schoolplein en tijdens gezamenlijke activiteiten binnen een school). Deze woorden worden uitgeprobeerd en al snel hebben kleuters in de gaten welke woorden wel geaccepteerd worden door de omgeving van het kind en welke niet. Kinderen hebben hier een heel sterk gevoel voor en weten al heel snel wat ze beter niet kunnen zeggen in het bijzijn van volwassenen, terwijl ze vaak zelf eigenlijk niet eens weten wat ze zeggen. Menig kleuter schrikt er dan ook van wanneer het kind uitgelegd wordt wat het eigenlijk zegt.

Op school en in het contact met leeftijdgenoten leren kinderen dus veel ongewenste woorden. Maar de rol van de ouders en broertjes en zusjes moet ook niet over het hoofd gezien worden. Als ouder heb je een belangrijke voorbeeldfunctie en menig ouder ontglipt wel eens een krachtterm die eigenlijk niet geschikt is voor kinder-oortjes. Wanneer ouders actief gaan letten op hun taalgebruik komen zij toch vaak tot de conclusie dat ze niet alleen bij hun omgeving moeten kijken naar de oorzaak van een scheldende kleuter, maar toch ook bij zichzelf te raden moeten gaan.

Oudere broers en zussen hebben natuurlijk ook een flinke invloed. Vaak wordt er door jongere kinderen toch opgekeken naar de oudere broer of zus en wordt alles wat deze doet toch wel als groot en stoer beschouwd. Het nadoen of napraten van deze broer of zus moet dan dus ook wel stoer zijn en zo worden een hoop nieuwe woorden geleerd.

In de huidige maatschappij lijken bepaalde woorden ook steeds gewoner te worden en hierdoor in te boeten aan ernst. Menigeen schrikt niet meer zo wanneer iemand 'shit' of 'verdomme' zegt. Ook op TV horen we vaak taalgebruik dat vroeger toch veel minder te horen was op TV. Kinderen komen dus meer in aanraking met ongewenste woorden en het is dan ook niet zo vreemd dat ze deze gaan overnemen. Het gebruiken van 'vieze' woorden en schelden en vloeken is op zich iets van alle tijden, maar de woorden die gebruikt worden veranderen wel in de loop van de tijd.

De reactie van de ouder zelf is natuurlijk ook van invloed op het gedrag. Wanneer de ouder een beetje lacht om die peuter die heel stoer een vies woord roept, zal de peuter dit als aanmoediging ervaren en vaker vieze woorden gaan roepen. Maar ook wanneer een ouder erg boos wordt over een vies woord of een vloek, kan dit het kind stimuleren vaker dit soort woorden te bezigen. Het kind heeft dan iets ontdekt waarmee het de grenzen kan aftasten en waarmee het de ouder 'op de kast kan krijgen'. En dan is een interessant 'spel', maar ook een manier om aandacht te vragen.

In eerste instantie kan het soms het beste zijn om het gedrag maar even te negeren. Vieze woorden zeggen of schelden is een stuk minder interessant wanneer er geen reactie op komt. Ouders kunnen dan kort aangeven dat ze dit gedrag niet willen en dat ze het daarom zullen negeren. Vooral wanneer een kind het schelden doet om een beetje uit te dagen of grenzen op te zoeken, kan negeren een goede methode zijn. Wanneer het gedrag dan aanhoudt kan het kind aangesproken worden op het gedrag.

Maar waar de ouder de grens ook legt, in eerste instantie is het raadzaam gewoon te praten met het kind over wat het gezegd heeft. Gewoon in een open gesprek (dus zonder boosheid) kan gevraagd worden waarom het kind dit zegt, waar het dit woord geleerd heeft en wat het kind denk dat het zegt. Want zoals al eerder aangeven weet menig peuter en kleuter eigenlijk helemaal niet wat hij of zij zegt. Regelmatig helpt het al om het kind te laten weten wat het eigenlijk zegt, omdat het kind dan wel beseft dat dat woord inderdaad niet netjes is om te zeggen (waarbij er natuurlijk ook een groep kinderen is die het woord hierdoor enkel maar nog stoerder en spannender vinden om te zeggen).
Na dit gesprek kan dan een duidelijke grens aangegeven worden waarbij de ouders aangeven dit woord niet meer te willen horen en uit te leggen waarom ze het niet willen horen.

Soms zal het hiermee stoppen, maar vaak zal het kind toch dingen blijven zeggen die de ouders liever niet horen. Het kind is dan de grenzen aan het opzoeken en mogelijk ook aan het uitproberen of het aandacht kan krijgen met deze ongewenste woorden.
De beste reactie bestaat dan dus over het algemeen uit deze aandacht niet geven, of te wel het gedrag zo veel mogelijk te negeren. 'Vieze' woorden zeggen is weinig interessant wanneer er geen enkele reactie op komt Er is dan weinig stoers, spannends of leuks meer aan.
Ouders kunnen ook besluiten het gedrag te begrenzen door duidelijke afspraken te maken wanneer het kind deze woorden niet mag gebruiken en de afspraak dat er een bepaald moment op de dag is dat het kind ze even wel mag gebruiken. Het kind krijgt dan bijvoorbeeld de kans om vijf minuten lang dat ene vieze woord te zeggen. Na die vijf minuten is dat woord dan al een stuk minder interessant. Een beetje humor kan ook helpen, bijvoorbeeld een wedstrijdje wie de meeste vieze woorden kan verzinnen, met daarbij de afspraak dat het kind de rest van de dag die woorden niet meer mag gebruiken. Op deze manier wordt het gebruiken van deze woorden minder interessant omdat het - binnen grenzen- mag.

Wanneer een kind te ver gaat in het gebruik van ongewenste woorden bijvoorbeeld omdat het te vaak deze woorden gebruikt of echt grof taalgebruik laat horen, is het wel goed om het kind hier op aan te spreken en gevolgen te verbinden aan dit ongewenste gedrag. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van enige tijd even apart moeten zitten of iets wat gewoonlijk wel mag niet toestaan. In sommige gezinnen staat ook een 'vieze woorden-pot', waarin een ieder bijvoorbeeld tien cent moet doen wanneer hij of zij vloekt of scheld.
In het geval dat er wordt besloten straf te geven, kan het wel goed zijn om hier ook een beloning tegenover te stellen en het kind iets te bieden wat het kan verdienen wanneer het een periode niet deze woorden gebruikt. Kinderen reageren over het algemeen meer op een beloning dan op een straf.

'Vieze' woorden kunnen op een gegeven moment ook een moeilijk af te leren gewoonte worden, het woord wordt dan een 'stopwoord'. In dat geval kan het helpen een kind een 'netter' alternatief te bieden, zoals het overbekende 'chips' in plaats van 'shit'. Kinderen kunnen hier heel creatief in zijn en met leuke alternatieve komen,
Ook kunnen ouders met hun kind praten over andere manieren om boosheid te uiten. Net zoals je een kind alternatieve leert voor slaan uit boosheid, kun je kinderen ook alternatieve leren voor schelden en vloeken uit boosheid.

Naast al deze methodes om het grove taalgebruik van kinderen in te perken blijft het ook belangrijk om als volwassen het goede voorbeeld te blijven geven en te zorgen dat het kind bepaalde woorden zo min mogelijk te horen krijgt. Wat een kind niet hoort kan hij ook niet nazeggen.


Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Vraag per e-mail of advies aan huis