Agressie bij jonge kinderen
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - oktober 2003
Agressie, moet het afgeleerd worden?
Niemand kijkt verbaast op van een dreumes die een leeftijdsgenootje een klap geeft wanneer deze zijn speelgoed afpakt. Het kindje zal aangesproken worden op zijn of haar gedrag, maar niemand zal zich verder opwinden over het voorval. Wanneer een negenjarige daarentegen meteen een klap geeft zodra een leeftijdgenoot iets van hem of haar afpakt, zal er beduidend meer aandacht zijn voor het voorval.
De meeste jonge kinderen laten wel eens agressief gedrag zien. Bij het ouder worden neemt dit agressieve gedrag snel af. Het gedrag wordt afgeleerd. En dat is heel belangrijk omdat een kind anders kan blijven hangen in gedrag dat nog wordt geaccepteerd van een peuter, maar niet meer van een ouder kind.
De eerste jaren zijn zeer belangrijk voor de sociale ontwikkeling van een kind en in deze fase moet het kind leren zijn of haar agressie onder controle te krijgen.
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - oktober 2003
Agressie, moet het afgeleerd worden?
Niemand kijkt verbaast op van een dreumes die een leeftijdsgenootje een klap geeft wanneer deze zijn speelgoed afpakt. Het kindje zal aangesproken worden op zijn of haar gedrag, maar niemand zal zich verder opwinden over het voorval. Wanneer een negenjarige daarentegen meteen een klap geeft zodra een leeftijdgenoot iets van hem of haar afpakt, zal er beduidend meer aandacht zijn voor het voorval.
De meeste jonge kinderen laten wel eens agressief gedrag zien. Bij het ouder worden neemt dit agressieve gedrag snel af. Het gedrag wordt afgeleerd. En dat is heel belangrijk omdat een kind anders kan blijven hangen in gedrag dat nog wordt geaccepteerd van een peuter, maar niet meer van een ouder kind.
De eerste jaren zijn zeer belangrijk voor de sociale ontwikkeling van een kind en in deze fase moet het kind leren zijn of haar agressie onder controle te krijgen.
Ook en waarschijnlijk hier mee samenhangend blijkt dat wanneer kinderen agressief blijven de kans op antisociaal gedrag sterk toe neemt.
Zoals gezegd wordt slaan op de peuterleeftijd geaccepteerd als normaal gedrag, net zo goed als fysieke ruzies tussen broertjes en zusjes of een vechtpartij op het schoolplein. Maar het feit dat het als normaal gedrag beschouwd wordt betekent niet dat het gedrag niet afgeleerd moet worden.
Jong geleerd....?
Al bij zes maanden oude baby's valt er agressief gedrag waar te nemen. Sommige baby's van deze leeftijd duwen, schoppen en slaan al wanneer ze de kans krijgen. En bij het ouder worden neemt het agressieve gedrag toe. Als we kijken naar de groep kinderen van anderhalf, dan zien we dat 50% van deze kinderen wel eens anderen geduwd heeft, 20% wel eens geschopt heeft en 15% een ander geslagen heeft. En als we deze drie agressieve uitingen samen bekijken zien we dat 80% van de kinderen van anderhalf een van deze uitingen van agressie heeft laten zien.
Agressief gedrag bij baby's ontstaat spontaan. Baby's zijn nog heel erg lichaamsgericht en ook hun boosheid of frustratie uiten zij op een heel lichamelijke manier. Heel begrijpelijk want welke andere mogelijkheid heeft een jonge baby's om zich te uiten, behalve dan huilen? Tot de leeftijd van drie jaar laten bijna alle kinderen wel agressie zien. Vanaf de leeftijd van 3 jaar begint de fysieke agressie meestal sterk af te nemen. Gedeeltelijk is dit te wijden aan het feit dat het kind meer andere mogelijkheden krijgt om zich te uiten. We zien dan dat er meer verbaal uiting wordt gegeven aan agressie. Het kind hoeft niet meer te slaan want hij of zij kan het met taal af. De fysieke agressie kan dan ook sterk afnemen terwijl de verbale agressie dan sterk toeneemt. En op verbale agressie wordt vaak toch minder kritisch gereageerd.
En bij het ouder worden leert een kind zich ook beter beheersen, niet alleen op het vlak van agressie maar voor alle emoties, omdat ook dit door de omgeving van het kind verwacht wordt.
Agressie is op jonge leeftijd dus al zichtbaar. Dit betekent dat het dus ook op jonge leeftijd afgeleerd kan worden. En ook eigenlijk moet worden. Want niet alleen blijkt dat agressie bij het ouder worden toeneemt, wanneer het niet afgeleerd wordt, maar ook blijkt agressie voor veel problemen te kunnen zorgen voor het kind bij het ouder worden. Op de lagere schoolleeftijd kan agressief gedrag het leren danig bemoeilijken en zorgen voor slechte leerprestaties.
En agressie in de puberteit kan leiden tot spijbelen, middelengebruik en problemen in het sociale en maatschappelijke verkeer.
...jong afgeleerd!
Het is dan ook belangrijk om al op jonge leeftijd aandacht te hebben voor agressie bij kinderen en het gedrag aan te pakken. Agressief gedrag bij jonge kinderen moet niet afgedaan worden als bij de leeftijd horend, want het gaat niet vanzelf over. Alleen een duidelijke boodschap vanuit de omgeving van het kind, leert het kind dat (fysieke) agressie niet geaccepteerd wordt.
De volgende boeken over boosheid zijn goed te gebruiken om een gesprek te starten met uw kind over boosheid en agressie.
Voor meer informatie en de mogelijkheid om het boek te kopen bij bol.com klik je op de titel:
* Max en de maximonsters. M.Sendak (3 tot 8 jaar)
* Ik ben woedend - Dagmar Geisler (4 tot 7 jaar) (zie ook onze recensie)
* Boos - Sarah Verroken (4 tot 7 jaar)
* Rosa en Robin - Ik ben heel boos! - Annemie Berebrouckx (4 tot 7 jaar)
* Gijs en zijn hurzels, Ilona Lammertink (4 tot 7 jaar)
* Boos! Rambam Ramla...De boze bui -Reinette Montsma (vanaf ± 6 jaar)
* Wat kun je doen als je te snel boos bent - Dawn Heubner (geschikt vanaf ± 6 jaar)
Opvoedadvies.nl biedt ook een workshop aan over de peuterpuberteit, waarin we vaak driftbuien waarnemen, geschikt voor scholen, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, ouderverenigingen en alle andere organisatie die samenwerken met ouders en kinderen. De workshop is te vinden op onze pagina: “Workshops”
Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Vraag per e-mail of advies aan huis
Literatuurlijst :
Junger, M. (2003) Duwen, schappen en slaan, Agressie op jonge leeftijd. Pedagogiek in praktijk, juni2003
Hetherington, E.M. & Parke R.P. (1986) H16, Childpsychology, a contemporary viewpoint.