Hersenen in ontwikkeling

Vroeger werd gedacht dat de hersenen zo rond het zesde jaar, wanneer ze in volume niet veel meer groeien, al volledig ontwikkeld waren. Onderzoek heeft uitgewezen dat dit verre van waar is. Sommige delen van de hersenen zijn zelfs nog in ontwikkeling tot de leeftijd van 24 jaar. Puberhersenen zijn nog onrijp en dat zorgt juist voor die typische puberverschijnselen en gedragingen. Verschillende onderdelen van de hersenen zijn op verschillende leeftijden gereed. Zo zijn de kleine hersenen (cerrebelum) die verantwoordelijk zijn voor het kunnen bewegen pas grotendeels uit-ontwikkeld zo rond het twaalfde levensjaar. En grote delen van de hersenen zijn pas 'af' wanneer de jongere een jaar of zestien is. Zo bereikt de hersenbalk (corpus callosum) die de verbinding legt tussen de twee hersenhelften en verantwoordelijk is voor het creatief denken en het oplossend vermogen van een jongere, zijn uiteindelijke vorm rond het zestiende levensjaar. En ook de hippocampus komt tot volledige ontwikkeling rond het zestiende levensjaar. De hippocampus, die zich in beide hersenhelften bevindt in de slaapkwab, is verantwoordelijk voor de concentratie, het aanleren van nieuwe dingen en het onthouden van informatie. Een belangrijk onderdeel van de hersenen dus, zowel met betrekking tot het leren als het geheugen.

Een onderdeel van de hersenen dat nog in volle ontwikkeling is op zestienjarige leeftijd, de leeftijd dat het drinken van alcohol met een laag alcoholpromillage tot voor kort nog was toegestaan, is de prefrontale cortex/ schors. Dit gedeelte van de hersenen is nodig om te kunnen plannen, keuzes te kunnen maken en vooral ook inzicht te hebben in de gevolgen van deze keuzes. De prefrontale cortex speelt hierdoor ook een belangrijke rol bij het beheersen van impulsief gedrag. Wanneer een jongere de gevolgen overziet van zijn gedrag, zal hij/ zij impulsen beter onder controle kunnen houden. De prefrontale cortex helpt dus ook bij het plannen en beoordelen van eigen gedrag
Daarbij zien we ook dat de hersendelen die wel al eerder dan of rond het zestiende levensjaar uit-ontwikkeld zijn, nog na deze leeftijd steeds beter gaan samenwerken en steeds beter op elkaar afgestemd raken. Deze 'groei' van de hersenen gaat door tot de jongere vierentwintig jaar is. Pas dan is de basisstructuur van de hersenen af.

Jongeren reageren anders op alcohol

Alcohol heeft bij volwassenen enerzijds een dempende werking. Deze dempende werking heeft vooral invloed op het cerebelum, dat zorg draagt voor het coördineren van beweging. Na het drinken van alcohol wordt de drinker wat suffig en slaperig en de motoriek wordt beïnvloed, waardoor de drinker minder stevig op zijn benen staat en de concentratie minder wordt. Anderzijds heeft alcohol ook een stimulerende werking waardoor de drinker zich prettig gaat voelen, wat luidruchtiger en meer aanwezig kan worden en zich wat minder geremd kan gaan gedragen dan normaal.

Dit stimulerende effect van alcohol zien we ook bij jongeren, maar het dempende effect van alcohol nemen we minder waar. Jongeren worden minder suf van alcohol en ook hun motoriek lijkt minder aangetast te worden door alcohol. Met andere woorden, het lichaam van een puber geeft minder snel aan dat het 'dronken wordt', het dronken gevoel van suffigheid en 'zwalken' blijft langer weg. En omdat het stimulerende effect van de alcohol wel wordt waargenomen waardoor de jongere zich goed en zelfverzekerd voelt, wordt er nog meer gedronken. Dit kan nog versterkt worden doordat pubers door een nog niet volledig ontwikkelde prefontale cortex nog minder goed de gevolgen van hun eigen gedrag kunnen inschatten. De jongere voelt door het wat wegblijven van de lichamelijke signalen en het niet goed inschatten van de gevolgen van het eigen drinkgedrag, soms pas te laat, te veel gedronken te hebben. En dan kan de schade al aangericht zijn. Want juist veel in één keer drinken is schadelijk voor de hersenen.
Ook zien we dat bij jongeren alcohol minder snel wordt afgebroken omdat hun lever nog kleiner is dan die van een volwassene.

Jongeren zijn vaak nog in de groei en ook wanneer zij niet meer groeien is hun gewicht ten opzichte van hun lengte vaak nog anders dan die van een volwassene. Een jongere die kleiner of lichter is dan een volwassene bereikt dus een hoger alcoholpromillage in het bloed dan een volwassene die dezelfde hoeveelheid alcohol heeft gedronken. We zien hierbij dat meisjes nog eens extra kwetsbaar zijn omdat zij minder lichaamsvocht hebben. Bij meisjes bestaat hun lichaam voor 60% uit vocht terwijl dit bij jongens 70% is. Dit draagt bij aan een hoger alcoholpromillage bij een meisje dan bij een jongen van dezelfde lengte en gewicht. En wanneer het meisje dan ook nog eens wat kleiner en lichter is dan de jongen zorgt dit voor een nog hoger alcoholpromillage bij het meisje wanneer de jongen en het meisje hetzelfde drinken.

Dit alles bij elkaar zorgt er voor dat een jongere dus extra gevoelig is voor de gevaren van alcohol. De jongere drinkt meer omdat hij/ zij minder merkt dronken te worden doordat de dempende werking van alcohol op de hersenen minder optreedt. En door een lager lichaamsgewicht is er al sneller sprake van een hoog alcoholpromillage. En daarna wordt de alcohol ook nog eens minder snel afgebroken omdat de lever van een jongere nog kleiner is.
Er is dan simpel gezegd dus sprake van meer alcohol in een lichter en mogelijk ook kleiner lichaam wat daar langer blijft. Dat dit voor meer schade kan zorgen lijkt dan voor de hand te liggen.

Herstelt de schade zich?

Bij volwassenen heeft onderzoek uitgewezen dat er mogelijk weer verbetering kan optreden in gebieden die door excessief alcohol gebruik zijn beschadigd (al is sommige schade niet te herstellen) wanneer er lange tijd niet gedronken wordt. Of dit ook geldt voor de schade die in de puberteit in de hersenen kan ontstaan door alcoholgebruik is nog niet bekend. Mogelijk is deze schade toch meer permanent, juist omdat de hersenen nog in ontwikkeling zijn en deze ontwikkeling door alcohol geremd wordt.

Maar of de gevolgen van alcoholgebruik nu blijvend zijn of niet, ze zijn ernstig genoeg om jongeren in ieder geval tot hun achttiende jaar te weerhouden van het drinken.

Het is goed wanneer jongeren goed geïnformeerd zijn over de risico's van alcohol. Er zijn verschillende boeken die informatie geven en kunnen helpen bij een gesprek hierover. Voor meer informatie en de mogelijkheid om het boek te kopen bij bol.com klik je op de titel:
- omgaan met..Alcohol, Ana Deboo (10 tot 14 jaar)
- Lang leve je lijf, Laura Layton Strom (11 tot 14 jaar)
- Informatie 68 - Alcohol, Bo Buijs (11 tot 14 jaar)
- Cool, Caja Cazemier (12 tot 15 jaar)
- Jij en je lichaam - Roken, drugs, alcohol en jij, Anna Claybourne (15+)
- Studeren onder invloed, Alie Weerman (17+)